İran Geleneksel Tıbbında Dört Humorluk (Mizaç) Türleri ile Tanışma
Giriş
İran Geleneksel Tıbbında, insan vücudunun dört ana elementten oluştuğuna inanılır: Su, hava, toprak ve ateş. Bu elementlerden her birinin vücutta baskın olması, dört ana mizacın oluşmasına yol açar. Bu mizacların dengesi sağlık için çok önemlidir ve bu dengenin bozulması birçok hastalığa neden olabilir.
Safra Mizacı (Sıcak ve Kuru – Ateş Elementi – Yaz Mevsimi)
-
Fiziksel Özellikler: İri olmayan vücut, ince üst ve alt vücut, sarımsı yüz, sıcak ve kuru cilt.
-
Karakteristik Özellikler: Sinirli, enerjik, aceleci, zeki ve hızlı karar veren.
-
Dengesizlik Belirtileri: Sivilceler ve vücutta ısınma, sinirlilik, kuru cilt, uykusuzluk, kabızlık.
-
Tavsiyeler: Soğuk yiyecekler, örneğin salatalık, erik, marul, ayran, karpuz ve arpa çorbası bu kişiler için faydalıdır. Acı biber, baharatlar, koyun eti ve kızartmalardan kaçınılmalıdır.
Kan Mizacı (Sıcak ve Nemli – Hava Elementi – Bahar Mevsimi)
-
Fiziksel Özellikler: Büyük vücut, güçlü kaslar, pembemsi ve kırmızımsı cilt, orta uzunlukta vücut tüyleri.
-
Karakteristik Özellikler: Dostça, kanı sıcak, neşeli, sosyal ve aynı zamanda bazen aşırı uyuyan ve rahatına düşkün.
-
Dengesizlik Belirtileri: Aşırı kan, baş dönmesi, kaşıntı, vücutta ağırlık hissi, aşırı sıcaklık hissi.
-
Tavsiyeler: Soğuk ve kuru yiyecekler, örneğin mercimek, sumak, limon suyu ve nar önerilir. Kanı dengelemek için mevsimsel hacamat veya sülük tedavisi de faydalıdır.
Balgam Mizacı (Soğuk ve Nemli – Su Elementi – Kış Mevsimi)
-
Fiziksel Özellikler: Beyaz ve yumuşak cilt, kilolu ve iri vücut (özellikle alt vücutta), nemli ve soğuk cilt.
-
Karakteristik Özellikler: Sakin, yavaş, sabırlı ancak bazen düşük enerjili ve aşırı uyuma isteği.
-
Dengesizlik Belirtileri: Vücutta ağırlık hissi, unutkanlık, aşırı uyku, tükürük salgısı, mide fazla nemlenmesi.
-
Tavsiyeler: Sıcak ve kuru yiyecekler, örneğin bal, zencefil, hurma, tarçın ve koyun eti faydalıdır. Soğuk süt ürünleri, fazla pirinç ve soğuk içeceklerden kaçınılmalıdır.
Süda Mizacı (Soğuk ve Kuru – Toprak Elementi – Sonbahar Mevsimi)
-
Fiziksel Özellikler: İnce ve kemikli vücut, koyu veya esmer cilt, yoğun ve kalın saçlar, belirgin damarlar.
-
Karakteristik Özellikler: Detaycı, düzenli, düşünceli ve planlı, ancak bazen takıntılı ve kaygılı.
-
Dengesizlik Belirtileri: Uykusuzluk, anksiyete, depresyon, göz altı kararması, kabızlık.
-
Öneriler: Sıcak ve nemli yiyecekler, örneğin arpa aşı, çorba, badem, kuru üzüm ve badem yağı faydalıdır. Turşu, kahve ve kuru veya zor sindirilen yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
İnsanda iki tür mizaç vardır.
-
Doğuştan gelen veya kalıtsal mizaç:
Anne ve babadan miras kalan, doğal bir denge türüdür ve yaşam boyunca daha sabit kalır. -
Kazanılmış mizaç:
Beslenme, iklim, meslek, alışkanlıklar ve çevresel koşulların etkisiyle değişir.
Örneğin, sıcak mizaçlı bir kişi soğuk bir ortamda (örneğin kışın motosiklet kullanan biri) yaşarsa, zamanla kazanılmış soğuk mizaca sahip olabilir.
Mizacın oluşumunda karaciğerin rolü:
Geleneksel tıpta karaciğer, sindirimin ve dört temel hıltın (vücut sıvısının) üretim merkezidir.
Yemek mide tarafından sindirildikten sonra karaciğere geçer ve burada dört ana hılta (hılt) dönüştürülür:
-
Dem (kan):
-
Safra
-
Balgam
-
Siyah safra (melankoli)
Bu hıltların dengesi, vücudun genel mizacını belirler.
Özet
Her insan mizacların bir karışımına sahiptir, ancak genellikle biri diğerine baskındır ve buna baskın mizaç denir.
Mizacı tanımak bize yardımcı olur:
-
Kendimize uygun yiyecek ve yaşam tarzını seçmek,
-
Hastalıkların oluşmasını önlemek,
-
Ve vücudu doğal dengesinde tutmak.
